Η τελευταία αερομαχία: Ο θάνατος του υποσμηναγού Ιωάννη Σακελλαρίου στις 2 Νοεμβρίου 1940
Aircraft wrecks, WW2, WW2 in Greece, WW2 WrecksBy Pierre Kosmidis
Με την πολύτιμη αρωγή των κ.κ. Ιωάννη Μυλωνά και Νίκου Χριστοφίλη
Πολλά συμβάντα της περιόδου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περιβεβλημένα με την αχλύ του μύθου, τις αντιφατικές και σε αρκετές περιπτώσεις ατεκμηρίωτες πληροφορίες, δημιουργούν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο η πραγματικότητα συσκοτίζεται, συντείνοντας έτσι στην εξαγωγή αυθαίρετων, αν όχι εσφαλμένων συμπερασμάτων.
Μια τέτοια περίπτωση είναι και η κατάρριψη του ελληνικού PZL24, με πιλότο τον υποσμηναγό Ιωάννη Σακελλαρίου, ο οποίος έχασε τη ζωή του σε αερομαχία στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στις 2 Νοεμβρίου του 1940.
Σύμφωνα με μαρτυρία που κατέγραψε η δημοσιογράφος Μαρία Τζώρα του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων το 2015, η κυρία Αλεξάνδρα, (93 ετών την ημέρα της καταγραφής της συνέντευξης), έχει ζωντανά στη μνήμη της τις στιγμές της κατάρριψης του ελληνικού αεροπλάνου:
«Ήταν μεσημέρι. Είμαστε στα χωράφια και μαζεύαμε καλαμπόκια. Από πάνω μας πετούσαν για πολλή ώρα αεροπλάνα. Ήταν τρία ή τέσσερα. Πολεμούσαν στον αέρα. Είμαστε φοβισμένοι, παρακολουθούσαμε τι γινόταν. Εγώ ήμουν 18 χρόνων. Ξαφνικά είδαμε ένα από τα αεροπλάνα να βγάζει άσπρους και μετά μαύρους καπνούς. Μετά πήγαινε σαν φτερό στον άνεμο.
Το χάσαμε από τα μάτια. Ακούστηκε μεγάλος κρότος πίσω από το μοναστήρι. Έτρεξα να δω τι έγινε. Εκεί ήταν και το σπίτι της αδελφής μου. Τα φτερά του αεροπλάνου που είχε πέσει ήταν μέσα στο αυλάκι, σε έναν βάλτο. Γίνονταν εκρήξεις. Στην αρχή, όσοι μαζευτήκαμε εκεί, ήρθαν πολλοί από τον κάμπο, δεν ξέραμε εάν είναι ελληνικό, δικό μας το αεροπλάνο, ή ιταλικό.
Λίγο αργότερα ήρθαν και στρατιώτες. Είπαν ότι το αεροπλάνο ήταν ελληνικό. «Δικό μας, δικό μας» όλοι φώναζαν! Οι φαντάροι, όταν σταμάτησαν οι εκρήξεις, σήκωσαν το σώμα το πιλότου μέσα από τα συντρίμμια και τα ρούχα που φορούσε πήραν φωτιά.
Νομίζω το παλικάρι ήταν ακόμη ζωντανό, ψυχορραγούσε. Τον τύλιξαν με αλεξίπτωτο και με μία κουβέρτα. Μετά τον έφεραν στο χωριό. Εδώ τον θάψαμε τον λεβέντη….»
Aρκετά δημοσιεύματα, ήδη από την εποχή εκείνη, αναφέρουν ότι ο Σακελλαρίου, έχοντας εξαντλήσει τα πυρομαχικά του, εμβόλισε ένα ιταλικό αεροσκάφος και εν συνεχεία συνετρίβη, παρασέρνοντας μαζί του το εχθρικό αεροσκάφος.
Ήδη ωστόσο αναδεικνύεται μια ανακολουθία, καθώς σε καμία αναφορά αυτοπτών μαρτύρων δεν καταγράφεται η συντριβή δύο αεροσκαφών στην περιοχή, όπως θα ήταν το λογικό και αναμενόμενο, αν ο υποσμηναγός Σακελλαρίου είχε πράγματι εμβολίσει ένα εχθρικό αεροσκάφος.
Αυτή η διάσταση δε μειώνει σε καμία περίπτωση τη θυσία του 25χρονου Έλληνα πιλότου, ούτε ακυρώνει τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατέβαλαν ιπτάμενοι και προσωπικό εδάφους, ώστε τα αεροσκάφη της ΕΒΑ (Ελληνική Βασιλική Αεροπορία) να πολεμήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κατά της ιταλικής εισβολής.
Ο κ. Νίκος Χριστοφίλης, διακεκριμένος συγγραφέας και ερευνητής της Ιστορίας της περιόδου εκείνης αναφέρει χαρακτηριστικά: “Ο Σακελλαρίου δεν εμβόλισε εχθρικό αεροσκάφος και εβλήθη ενώ ήταν σε διαδικασία επίθεσης σε εχθρικό αεροσκάφος. Σύμφωνα με τεκμήρια που έχουν συλλεγεί απο το σημείο της πτώσης του, αποδεικνύεται οτι τουλάχιστον ένα απο τα όπλα του είχε υποστεί εμπλοκή, όπως συμπέρανα προσωπικά, λόγω της ειδικότητάς μου ως οπλουργού”
Ο κ. Ιωάννης Μυλωνάς, ένας από τους πλέον διακεκριμένους μελετητές της Αεροπορικής Ιστορίας της χώρας μας με διεθνή αναγνώριση, ο οποίος ετοιμάζει το βιβλίο του «Τα Αεροσκάφη της Ελληνικής Αεροπορίας από το 1912 έως Σήμερα» παρουσιάζει την Έκθεση της 21ης Μοίρας Διώξεως, στην οποία καταγράφεται η απώλεια του υποσμηναγού Σακελλαρίου, καθώς και οι συνθήκες της κατάρριψής του, στην οποία δε γίνεται καμία αναφορά σε “εμβολισμό εχθρικού αεροσκάφους”, όπως καταγράφηκε ατεκμηρίωτα σε διάφορα δημοσιεύματα από το 1940 μέχρι σήμερα.
Στις σελίδες 565 – 566 του χειρόγραφου και σε πολλά σημεία δυσανάγνωστου αυτού πολύτιμου αρχείου αναφέρονται τα ακόλουθα:
02/11/1940. Διαταγή Γεν. Στρατηγείου μέσω ΑΔΑΣ, αξίζει ως μνημόνευσης ότι ελήφθη την 02:40 πρωινήν.
«Σήμερον Μοίρα σας θα είναι έτοιμος προς ανάληψιν καλύψεως Τομέως 8ης Μεραρχίας διαθέτουσα δια τρεις το πολύ εξόδων της μιας ομάδος από την ?? έως τις 14:00 ώρας.
Προσέλθετε εις συνένωση προς τούτο μετά της ΔΑΒ και τηρήσατε καθ’ άπασαν την σημέρον συνεχήν επαφήν μετ’ αυτής δια του σταθμού Α/Τ της 32ης Μοίρας Βομβαρδισμού (στα 1500μ μια ώραν από το Δ/κτήριον ακολουθεί [δυσανάγνωστος λέξη]) ή [δυσανάγνωστος λέξη] προς άμεσην επέμβασίν σας.
Παρ’ ολίγον τραγικόν λάθος των 07:00 [δυσανάγνωστες λέξεις, πιθανόν γράφει- αφικνούμενων εκ βάσεως 3κινητήριον] διασταυρουμενον εις ύψος 300 ποδών κι εις απόστασην 2 χιλιομέτρων του Αερ/μιου μας. (Γιουνκερς 52 με κυβερνήτη Φραγγισταν? Μαρκον?) Εθεωρήθη ως εχθρικόν διότι δεν εδιακρίνοντο τα σήματα του εβλήθη υπό 3 P.Z.L. εξαναγκασθέν να προσγειωθεί αναγκαστικώς δυτικώς των Τρικάλων.
Χειρισταί. Υπσ/γος Σακελλαρίου Ι., Ανθ/σγος Κατσαρός Ι. και Σμηνίας Παπαδόπουλος Αρ.
Το λάθος προήλθε διότι ούτε η Μοίρα είχε ειδοποιηθεί και ούτε τα εθνικά σήματα ευδιάκριτα ήσαν.
Ωρα 10:40 Απογείωση σχηματισμού (3 αερ/φων) προς συνάντηση εχθρικών αερ/φων άνωθεν Ιωαννίνων. Δεν επετεύχθη ούτη και τούτο λόγω παντελούς έλλειψης συνεννοήσεως εδάφους – αέρος και μέσων επίγειας παρακολούθησης εχθρικών αεροσκαφών και καθοδήγησης πληρωμάτων.
Ωρα 11:05 Σχηματισμός με χειριστάς Υπσ/γο Σακελαρίου Ιωαν., Ανθ/σγο Κατσαρό Ιωαν. και Σμηνία Παπαδόπουλο Αρ. με αποστολή την κάλυψη του τομέως της 8ης Μεραρχίας (ως η ανωτέρω διαταγή) αιφνιδιασθείς υπό πολυαρίθμων εχθρικών αερ/φων διώξεως, ενεπλάκησαν σε αερομαχία με αποτέλεσμα να φονευθούν οι Υποσμηναγός Σακελαρίου Ιωαν. εις Ζίτσαν και ο Σμηνίας Παπαδόπουλος Αρ. πλησίον Ιωαννίνων. Οι πρώτοι νεκροί της Μοίρας.
Πληροφορίες:
1) Ο Ανθ/σγος Κατσαρός Ιωαν. ανέφεραν μετά την προσγείωσιν ότι του επετέθησαν 4 εχθρικά αερ/φη, εσώθη δε εκ θαύματος.
2) Ο Σμηνίας Παπαδόπουλος Αρ. εφονεύθη ευρισκόμενος εν στροφή διότι κατά την αφήγηση των κατοίκων εστρεφεν και τα πολυβόλα του έβαλον δια αρκετόν και κατόπιν συνετρίβη, εξ ου και ο μύθος ότι και νεκρός αερομαχούσεν ως εις τινάς εφημερίδας ανεγράφη.
Περιληπτική Ιστορία 21ης Μοίρας Διώξεως
Περίοδος Β΄ 28/10 – 30/11/40 Σελίδα 583
Εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα. Πόλεμος η Μοίρα απέκτησεν ξανά την αυτοτέλειαν της
Απώλειαι: Χειρισταί Νεκροί οι Υποσμηναγός Σακελαρίου Ιωαν. εις Ζίτσαν και ο Σμηνίας Παπαδόπουλος Αρ. εφονεύθησαν την 2-11-40 κατόπιν αερομαχίας με τριπλάσια εχθρικά διώξεως εις περιοχή Ιωαννίνων, εκτελούντες αποστολήν καλύψεως 8ης Μεραρχίας περί τη μεσημβρίαν ο Υποσμηναγός Σακελαρίου Ιωαν. έπεσεν πλησίον Ζίτσας όπου και ετάφη, ο δε Σμηνίας Παπαδόπουλος Αρ. ευρέθη έξωθεν της πόλεως των Ιωαννίνων. Από του σχηματισμού (3 Αερ/φη) εσώθη ως εκ θαύματος ο Ανθ/σγος Κατσαρός Ιωαν.
Δια τον Σμηνίαν Παπαδόπουλο ως ανεγράφη εις τας εφημερίδας κατά τας αφηγήσεις των κατοίκων «και νεκρός αερομαχούσε, διότι ως απεδείχθη εφονεύθη βληθείς εις το κεφάλι, το δε αεροσκάφος έστρεφεν και τα πολυβόλα έβαλον”
