By Pierre Kosmidis

Photos by George Krikelas 

Το ύψωμα 731 αποτέλεσε πεδίο σκληρών μαχών ανάμεσα στους Έλληνες και τους Ιταλούς, το Μάρτιο του 1941, κατά τη διάρκεια της αποτυχημένης εαρινής επίθεσης των Ιταλών, υπό το βλέμμα του Μουσσολίνι.

Ο λόφος 731 (ονομάστηκε έτσι από το υψόμετρό του) βρίσκεται περίπου 20 χιλιόμετρα βόρεια της Κλεισούρας και λόγω της στρατηγικής του θέσης, η κατάληψή του από τους Ιταλούς θα σήμαινε και τη διάρρηξη του Μετώπου.

Και όμως από τις 9 μέχρι και τις 24 Μαρτίου, οι μάχες συνεχίστηκαν σχεδόν χωρίς σταματημό.

Οι Ιταλοί δεν κατάφεραν να πετύχουν τον αντικειμενικό τους σκοπό, την κατάληψη του 731, αλλά γνωρίζοντας μεγάλες απώλειες, όπως και οι Έλληνες υπερασπιστές του (άνδρες του 5ου Συντάγματος της I Μεραρχίας πού κατάγονταν κυρίως από την Καρδίτσα και τα Τρίκαλα), αναγκάστηκαν να ματαιώσουν την εαρινή τους επίθεση και να αποδεχθούν μια ακόμα αποτυχία τους στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41.

Το 731 έμεινε στην Ιστορία ως “οι νέες Θερμοπύλες”, ενώ οι απώλειες των δύο πλευρών, σύμφωνα με εκτιμήσεις ανήλθαν σε 586 άνδρες νεκρούς και τραυματίες Έλληνες ενώ για τους Ιταλούς  οι απώλειες ήταν τουλάχιστον 1.000 νεκροί και 3.000 τραυματίες.

Τρεις Έλληνες, ο Γιώργος Κρικέλας, ο Μάρκος Ανδρέου και Απόστολος Μπρέντας βρέθηκαν πρόσφατα στο ύψωμα 731 και διαπίστωσαν με λύπη ότι τα μνημεία που είχαν τοποθετήσει στο σημείο, τόσο οι Έλληνες, όσο και οι Ιταλοί, τιμώντας τη μνήμη των νεκρών τους, είχαν καταστραφεί από Αλβανούς βανδάλους.

Θέλοντας να αποκαταστήσουν την ύβρη των Αλβανών ιθαγενών προς τους νεκρούς που πολέμησαν πριν από 75 χρόνια στα χώματα αυτά, οι τρείς Έλληνες αποκατέστησαν τμήμα του ιταλικού μνημείου που παρέμενε ανέπαφο, παρά την καταστρεπτική μανία των Αλβανών βανδάλων.

Ο Γιώργος Κρικέλας περιγράφει τι είδαν στο ύψωμα 731:

“Βρήκαμε το μνημείο σπασμένο, σε αυτή την κατάσταση, περί τα 150 μέτρα χαμηλότερα από την κορυφή, όπου βρίσκεται το ελληνικό μνημείο στο ύψωμα 731.

Για πολλοστή φορά ξεριζωμένο, όπως και το αντίστοιχο ελληνικό, το οποίο το σπάει όποιος Αλβανός περνάει από κει.

Θεωρήσαμε ντροπή να το προσπεράσουμε έτσι απλά , όσο αδιάφορος και να είναι κάποιος, δε μπορεί παρά να αναλογιστεί ότι στις πλαγιές αυτού του υψώματος εκατοντάδες στρατιώτες πέθαναν.

Οι φίλοι που βοήθησαν στην επανατοποθέτηση ειναι ο Μάρκος Ανδρέου και ο Απόστολος Μπρέντας.

Στην αναθηματική αυτή στήλη αναγράφονται τα ονόματα των ιταλικών μονάδων που έλαβαν μέρος στη μάχη στο ύψωμα 731″.