By Pierre Kosmidis

Photos © ECPAD

Ένα από τα πιο πλούσια οπτικοακουστικά αρχεία παγκοσμίως, φιλοξενείται στο Ivry-sur-Seine, στο Παρίσι.
Πρόκειται για το Ίδρυμα Επικοινωνίας και Οπτικοακουστικής Παραγωγής της Άμυνας (ECPAD).

Το εύρος του αρχείου του ECPAD περιλαμβάνει περισσότερες από 15 εκατομμύρια φωτογραφίες και 94.000 ώρες φιλμ, από το 1842 μέχρι σήμερα.

Ο πλούτος του αρχείου του ECPAD είναι εφάμιλλος, αν όχι ανώτερος, από τα αντίστοιχα κρατικά αρχεία άλλων χωρών, τα οποία είναι ευρύτερα γνωστά στους ερευνητές, τους ιστορικούς, αλλά και όσους ενδιαφέρονται για την Ιστορία, μέσα από τα τεκμήρια και τις αυθεντικές πηγές.

The Defense Communication and Audiovisual Production Establishment (ECPAD): A cultural treasure accessible to all

Το www.ww2wrecks.com είχε το προνόμιο να επισκεφθεί το ECPAD και να μελετήσει το αρχείο που αφορά στην Ελλάδα, την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο μέχρι πρόσφατα, ήταν εν πολλοίς άγνωστο στο ευρύ κοινό και απεικονίζει μοναδικές φωτογραφίες και βίντεο, από τις αρχές του 20ου αιώνα στην Ελλάδα.

Το δύσκολο έργο της τεκμηρίωσης, της μελέτης και της καταγραφής του υλικού, το έχουν αναλάβει με επιμέλεια και επαγγελματισμό, τα στελέχη του ECPAD.

Πρόκειται για ένα τιτάνιο έργο, καθώς κάθε φωτογραφία και κάθε φιλμ πρέπει να μελετηθεί με τρόπο που θα αποκαλύψει τοποθεσίες, ημερομηνίες, πρόσωπα και γεγονότα.

L’ Établissement de Communication et de Production Audiovisuelle de la Défense (ECPAD): Un trésor culturel accessible à tous

Απευθυνθήκαμε στον κ. Nicolas Férard, για να μας εξηγήσει το ρόλο του ECPAD, αλλά και τη διαδικασία μελέτης του αρχείου. Ο κ. Férard εργάζεται στo φωτογραφικό αρχείο των Λόχων Προπαγάνδας  (Propagandakompanien) της Wehrmacht.

Ποιος είναι ο ρόλος του ECPAD και πώς μπορούμε να αναζητήσουμε διαφορετικά αρχεία, ψηφιακά ή μη;

Το Ίδρυμα ECPAD είναι ένα κορυφαίο κέντρο αρχείων και οπτικοακουστικής παραγωγής. Ως εκ τούτου, διατηρεί εξαιρετικές συλλογές οπτικοακουστικών και φωτογραφικών αρχείων για όλες τις σύγχρονες συγκρούσεις στις οποίες έχει εμπλακεί ο γαλλικός στρατός από το 1915, δηλαδή 15 εκατομμύρια φωτογραφίες και 94.000 ώρες φιλμ.

Αυτά τα αρχεία εμπλουτίζονται συνεχώς με την παραγωγή στρατιωτικών ρεπόρτερ, από οργανισμούς Άμυνας και δωρεές ιδιωτών.

Εγκατεστημένο στην άκρη του Παρισιού στο Fort d’Ivry-sur-Seine από το 1948, το ECPAD είναι μάρτυρας σε πραγματικό χρόνο της δέσμευσης των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων σε όλα τα θέατρα επιχειρήσεων με τις ομάδες αναφοράς του που εκπαιδεύονται στις επιχειρησιακές συνθήκες.

Ως θεσμικός πολιτιστικός παράγοντας, το ECPAD προωθεί τα κεφάλαιά του μέσω της συμπαραγωγής ταινιών, της συνέκδοσης βιβλίων, της παραγωγής εκθέσεων και της συμμετοχής σε πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Το ίδρυμα είναι επίσης παράγοντας στην εκπαίδευση και την έρευνα με μαθητές, φοιτητές και δασκάλους, και ένα εκπαιδευτικό κέντρο χάρη στο School of Image Trades (EMI).

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι διεξαγωγής έρευνας στις συλλογές ECPAD : Στον ιστότοπο ImagesDéfense [1] , πρώτα απ ‘όλα, ο χρήστης του Διαδικτύου έχει δύο τύπους πόρων, διαδικτυακές εικόνες αφενός, αλλά και τον κατάλογο συλλογών, δηλαδή να αναφέρει όλους τους διαθέσιμους τίτλους ταινιών και φωτογραφικών ρεπορτάζ, ακόμα κι αν το περιεχόμενό τους δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη στο διαδίκτυο.

Ο ερευνητής μπορεί να πραγματοποιήσει την έρευνά του στον ιστότοπο, είτε από τη μηχανή αναζήτησης, είτε με τις τρεις θεματικές διαδρομές που παρουσιάζονται, να διαβάσει το περιεχόμενο και να συμβουλευτεί τις εικόνες όταν είναι online. Μπορεί επίσης να ζητήσει αναπαραγωγή αν το επιθυμεί.

Όταν ο ερευνητής είναι σε θέση να ταξιδέψει στο Ivry-sur-Seine, μπορεί να συμβουλευτεί σχεδόν όλες τις συλλογές στη βιβλιοθήκη πολυμέσων, με εξαίρεση ορισμένες μη ψηφιακές ταινίες.

Διαφορετικά, εάν ο ερευνητής δεν μπορεί να μεταβεί στη βιβλιοθήκη πολυμέσων, μπορεί να πραγματοποιηθεί αναζήτηση αλληλογραφίας από τους βιβλιοθηκονόμους. Λαμβάνονται μέσω email, αυτά τα αιτήματα γενικά επεξεργάζονται εντός μιας εβδομάδας και τιμολογούνται στον χρήστη.

Το τελευταίο λαμβάνει ένα δελτίο συνοδευόμενο από γραφικά όταν πρόκειται για φωτογραφίες ή στιγμιότυπα οθόνης όταν η αναζήτηση σχετίζεται με βίντεο.

Στη συνέχεια, ο ερευνητής μπορεί να αποκτήσει τις επιλεγμένες εικόνες σε υψηλή ευκρίνεια με την επιφύλαξη πληρωμής τεχνικού κόστους και πιθανώς εκχώρησης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Ποιες είναι οι αποστολές του τμήματος εμπλουτισμού ντοκιμαντέρ στο οποίο εργάζονται οι βιβλιοθηκονόμοι του ECPAD; Έχουν αλλάξει αυτές οι αποστολές μετά το άνοιγμα της πλατφόρμας ImagesDéfense ;

Το τμήμα εμπλουτισμού ντοκιμαντέρ έχει περίπου δέκα βιβλιοθηκονόμους των οποίων η αποστολή είναι να δίνουν λεζάντα, να περιγράφουν και να ευρετηριάζουν τις φωτογραφίες και τις ταινίες που διατηρεί το ίδρυμα και να τις κάνουν προσβάσιμες στη βάση δεδομένων ντοκιμαντέρ.

Οι βιβλιοθηκονόμοι βασίζουν τη δουλειά τους στις πληροφορίες από το τμήμα παραγωγής και στις λεζάντες που παρέχουν οι οπερατέρ και οι φωτογράφοι, όταν υπάρχουν. Στόχος είναι να γίνουν εύκολα προσβάσιμες αυτές οι εικόνες με αναζήτηση ή περιήγηση στον ιστότοπο, τόσο για το ευρύ κοινό όσο και για τους επαγγελματίες.

Κάθε βιβλιοθηκάριος είναι υπεύθυνος για μια συλλογή τεκμηρίωσης, για την οποία είναι ο αναφορέας.

Η «Γερμανική συλλογή» αποτελείται, στο ECPAD , μόνο από αρνητικά χωρίς λεζάντες.

Τα ρεπορτάζ που γράφτηκαν από τους ρεπόρτερ της Propagandakompanien (συντομογραφία Pk) που συνοδεύουν τα ρεπορτάζ έχουν διαχωριστεί ή καταστραφεί. Υπάρχουν όμως δρόμοι έρευνας: οι απογραφές και οι ψηφιοποιήσεις που πραγματοποιούνται σε άλλα ιδρύματα καθιστούν δυνατή την ανακάλυψη στοιχείων της απάντησης.

Το να είμαστε ακριβείς και δίκαιοι στον εμπλουτισμό εγγράφων είναι μια πρόκληση που γίνεται χρονοβόρα λόγω αυτής της απουσίας πρωτότυπων στοιχείων.

Η τεχνογνωσία που κατέχει κάθε ντοκιμαντέρ του ECPAD επιτρέπει να έχει έναν προνομιούχο συνομιλητή κατά τη διάρκεια της έρευνας στη βιβλιοθήκη πολυμέσων του Fort d’Ivry ή μέσω αλληλογραφίας.

Για παράδειγμα, η κ. Νεφέλη Λιόντου , Ελληνίδα ερευνήτρια και διδακτορική φοιτήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 Panthéon-Sorbonne, μίλησε για να παρουσιάσει τις «αποδεικτικές εικόνες» της απέλασης του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Δουλεύοντας μαζί της, μπορέσαμε να εντοπίσουμε πολυάριθμες αναφορές για το ερευνητικό της θέμα και να διευκρινίσουμε στοιχεία που παρέμεναν άγνωστα.

Επομένως, η σχέση με τους χρήστες μας επιτρέπει να βελτιώσουμε τις γνώσεις μας για τις συλλογές μας. Είμαστε πολύ προσεκτικοί στις παρατηρήσεις και τις προτάσεις για διορθώσεις των συνομιλητών μας. Δεν είστε στο τέλος των εκπλήξεων σας, σας περιμένουν άλλες αδημοσίευτες εικόνες.

Πώς να αναζητήσετε διαφορετικούς πόρους:

Για λίγο περισσότερο από ένα χρόνο, το ECPAD αναδεικνύει τα αρχεία του στον ιστότοπο ImagesDéfense μέσω εστίασης, άρθρων ή απλώς στο πλαίσιο θεματικών ή αναμνηστικών δημοσιεύσεων.

Οι πόροι που σχετίζονται με την Ελλάδα χωρίζονται κυρίως σε δύο διακριτές περιόδους: τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Λίγα λόγια για τους πόρους που σχετίζονται με την Ελλάδα:

Το ECPAD διατηρεί πολλές φωτογραφικές αναφορές και ταινίες που σχετίζονται με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ευρέως διαθέσιμες στον ιστότοπο, αυτές οι εκθέσεις εξαιρετικής ποιότητας σε συνδυασμό με απαράμιλλους λεζάντες από την περίοδο καθιστούν τις εικόνες SPCA μια απαραίτητη συλλογή για ερευνητές που ενδιαφέρονται για την Ελλάδα [2].

Οι πόροι που διατίθενται στο διαδίκτυο σε σχέση με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χωρίζονται κυρίως σε δύο συλλογές ντοκιμαντέρ:

Γαλλικές εικόνες από τη μια και γερμανικές εικόνες από την άλλη.

Οι γαλλικές εικόνες παράγονται από δημοσιογράφους της Κινηματογραφικής Υπηρεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων (SCA). Οι γερμανικές εικόνες, από την πλευρά τους, που εισάγονται με εξαιρετικά μέσα στο ίδρυμα, ομαδοποιούνται με την ονομασία «Γερμανική συλλογή».

Το ECPAD διατηρεί 414.000 φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από γερμανικούς λόχους προπαγάνδας (Propagandakompanien). Για το κινηματογραφικό μέρος, το ίδρυμα παρέχει εβδομαδιαίες γερμανικές ειδήσεις (die deutsche Wochenschau) στην πρωτότυπη έκδοση, αλλά κυρίως πολυάριθμες εκπαιδευτικές ταινίες ή ντοκιμαντέρ που έγιναν τη δεκαετία του 1930 και κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Πώς να τα εντοπίσετε στον ιστότοπο Images Défense:

Δύο μέθοδοι αναζήτησης καθιστούν δυνατή την εύρεση αυτών των εγγράφων, μια απλοποιημένη αναζήτηση ήδη καθιστά δυνατή την αναγνώριση των φωτογραφιών που σχετίζονται με τον Μεγάλο Πόλεμο ή τη γερμανική συλλογή. Υποδεικνύοντας «Ελλάδα» και χρησιμοποιώντας τα φίλτρα, μπορείτε ήδη να έχετε πρόσβαση στα έγγραφα που αναζητάτε. Αλλά η καρτέλα “Σύνθετη αναζήτηση” σάς επιτρέπει να προχωρήσετε περαιτέρω για να επιτύχετε ένα καλύτερο αποτέλεσμα.

Αυτήν τη στιγμή, στον ιστότοπο ImagesDéfense , 4.783 φωτογραφίες για την Ελλάδα είναι διαθέσιμες για συμβουλή (2.810 για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και 1.978 από τη γερμανική συλλογή που σχετίζεται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο).

Ενώ οι εικόνες που παράγονται από το φωτογραφικό και κινηματογραφικό τμήμα των ενόπλων δυνάμεων (SPCA[3]) επωφελούνται από λεζάντες απαράμιλλης ακρίβειας, οι γερμανικές εικόνες απαιτούν πολύ ιδιαίτερη προσοχή λόγω της εξαφάνισης των αρχικών λεζάντων.

έλος, ένας ερευνητής που επιθυμεί να έχει μια ολοκληρωμένη άποψη των συλλογών μπορεί επίσης να μεταβεί στη βιβλιοθήκη πολυμέσων ECPAD δεσμεύοντας τη θέση του, κατόπιν ραντεβού. Η διαβούλευση είναι δωρεάν και όλες οι εικόνες που συμβουλευτείτε είναι τουλάχιστον αναπαραγόμενες για ιδιωτική χρήση.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των ηλεκτρονικών εγγράφων στον ιστότοπο αλλάζει τακτικά και ότι ολόκληρη η συλλογή θα είναι προσβάσιμη διαδικτυακά στο τέλος του 2023.

Πείτε μας για εσάς, την εκπαίδευσή σας, τους στόχους σας και τα κίνητρά σας για να πραγματοποιήσετε τέτοια ερευνητικά έργα.

Δεν είμαι ιστορικός και ακόμη λιγότερο αρχειονόμος/τεκμηριολόγος, αλλά έγινα χάρη στην πρακτική άσκηση και την εκπαίδευση που πρόσφερε όλα αυτά τα χρόνια το ίδρυμα.

Ως μέρος της στρατιωτικής μου θητείας, μπόρεσα να ενταχθώ στις ομάδες του ECPAD το 1998 ως γραφίστας DTP (επιτραπέζιες εκδόσεις). Αφού πέρασα δύο χρόνια με στολή, τον Ιανουάριο του 2000 έγινα βιβλιοθηκάριος στο τμήμα εμπλουτισμού ντοκιμαντέρ. Από εκείνη την ημερομηνία, είμαι ο αναφορέας του γερμανικού ταμείου.

Οι τρέχοντες στόχοι μου επικεντρώνονται σε ένα σύνολο εικόνων που παραμένουν άγνωστες στους ερευνητές.

Το κύριο κίνητρό μου φέτος θα είναι να φέρω τις κατάλληλες λεζάντες σε φωτογραφικά ρεπορτάζ που δεν έχουν ακόμη μελετηθεί ή ακόμα και άγνωστα.

Μετά τις δημοσιεύσεις εικόνων από τη γερμανική συλλογή, οι αλληλεπιδράσεις με τους ερευνητές είναι πολλές και πάντα συναρπαστικές.

Αυτές οι ανταλλαγές είναι απαραίτητες για τον εμπλουτισμό του ταμείου και την αμοιβαία γνώση.

Η καθημερινή μου δουλειά μοιάζει με εκείνη ενός ερευνητή που μερικές φορές, αλλά όχι αυτόματα, προσδιορίζει τις εικόνες παρέχοντας ελάχιστες πληροφορίες για τους τόπους, τις ημερομηνίες και τις λειτουργίες που παρουσιάζονται.

Αυτές οι ακρίβεια είναι δυνατές μόνο χάρη σε ένα δίκτυο ενθουσιωδών, ιστορικών, κατασκευαστών μοντέλων ή αρχαιολόγων που απηχούν σε όλο τον κόσμο τον πλούτο των συλλογών του ECPAD και ειδικότερα της γερμανικής συλλογής.

Τέλος, υπάρχουν και άλλα μέρη αυτής της συλλογής ντοκιμαντέρ που συμπληρώνουν αυτά που φυλάσσονται στο ίδρυμα.

Το μεγαλύτερο μέρος του είναι συγκεντρωμένο στη Γερμανία, στα διάφορα κέντρα του Bundesarchiv (Βερολίνο, Koblenz και Freiburg) αλλά και στα αμερικανικά αρχεία της NARA στην Ουάσιγκτον και τέλος στην Αγγλία στο Imperial War Museum του Λονδίνου.

Συγκρίνοντας τα διάφορα στοιχεία και συσχετίζοντας τα αρχικά θραύσματα λεζάντας που βρέθηκαν εδώ κι εκεί, η ευρετηρίαση προχωρά και διευκολύνει την εύρεση των εικόνων.

Η γερμανική συλλογή είναι σαν ένα γιγάντιο παζλ του οποίου τα διάσπαρτα κομμάτια πρέπει να ενωθούν.

 

Μιλήστε μας για το τρέχον έργο σας σε φωτογραφίες των νησιών της Λέρου και της Σάμου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ελλάδα.

Οι εικόνες σχετικά με την Ελλάδα που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο διαδίκτυο είναι αποτέλεσμα έρευνας για την παραγωγή πολλών φωτογράφων αλλά και πολλών λόχων προπαγάνδας του ναζιστικού καθεστώτος. 

Αφού ταυτοποιήθηκαν οι δημιουργοί των εικόνων, ήταν απαραίτητο να προσδιοριστούν τα μέρη, η ημερομηνία, οι ενότητες, τα υλικά.

Οι μονάδες προπαγάνδας στις οποίες είναι ενσωματωμένοι αυτοί οι φωτογράφοι είναι στρατιωτικές οντότητες.

Τα αρχεία υπάρχουν όταν δεν έχουν καταστραφεί. Διαβάζοντάς τα, μπορούμε να περιορίσουμε το εύρος δράσης των ρεπόρτερ μας αλλά και να καθορίσουμε μια ημερομηνία.

Από την άλλη πλευρά, οι πηγές για τη Λέρο και τη Σάμο λείπουν, είτε εικονογραφικές (που παράγονται από δημοσιογράφους του Άξονα ή των Συμμάχων) είτε τυπωμένες μέσω εκδόσεων.

Βρετανοί βετεράνοι μίλησαν για τις μάχες τους στη Λέρο, αλλά οι γερμανικές πηγές εξακολουθούν να είναι ελάχιστες.

Χάρη στις αδημοσίευτες εικόνες που παρουσιάζει το ECPAD , ο ερευνητής μπορεί, ογδόντα χρόνια μετά τη μάχη, να δει με τα μάτια της προπαγάνδας κάθε εμπόλεμου, για να ανασυνθέσει την ιστορία μιας μάχης ή ενός γεγονότος.

Τι βρίσκετε ενδιαφέρον αυτή την περίοδο;

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν με συνεπαίρνει περισσότερο από τις άλλες συγκρούσεις.

Το ενδιαφέρον μου είναι περισσότερο στην έρευνα για τον εντοπισμό και την ημερομηνία και τελικά την ενσωμάτωση αυτών των πληροφοριών στη βάση του ντοκιμαντέρ.

Η ενημέρωση του ερευνητή ή του χρήστη του Διαδικτύου, είτε είναι ερασιτέχνης είτε επαγγελματίας, μου προσφέρει συναρπαστικές αλληλεπιδράσεις.

Μπορείτε να μας πείτε για τη διαδικασία τεκμηρίωσης και έρευνας για το έργο σας;

Το έργο καταλογογράφησης και τεκμηρίωσης των γερμανικών αρχείων είναι ξεχωριστό, έχοντας μόνο τα αρνητικά που τυπώθηκαν μετά τον πόλεμο από το ECPAD , αλλά όχι τις πρωτότυπες λεζάντες.

Ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται για τα γερμανικά αρχεία πρέπει να είναι προσεκτικός, να γνωρίζει αυτές τις σημαντικές ελλείψεις και να διασταυρώσει διάφορες πηγές πριν βγάλει τα συμπεράσματά του.

Ως ερευνητής, ακολουθώ τους οδηγούς, αλλά δεν καταλήγω σε τίποτα προτού έχω τρεις αποδείξεις της θεωρίας μου. Αφού προσδιορίσω αυτά τα τρία στοιχεία που αποδεικνύουν πού και πότε πραγματοποιούνται οι αναφορές, καταχωρίζω τις εικόνες σε ευρετήριο. Συχνά, τα ίδια στοιχεία με βάζουν στην πίστα.

Το πρώτο βήμα είναι να ταυτοποιήσουμε το φωτογράφο, όταν είναι δυνατόν, ή, ελλείψει αυτού, τη μονάδα προπαγάνδας από την οποία παραγγέλθηκε το ρεπορτάζ.

Για την κάλυψη κάθε εκδήλωσης, κάθε ρεπόρτερ έχει τουλάχιστον δύο φωτογραφικές μηχανές. Οι Γερμανοί ρεπόρτερ έχουν γενικά κάμερες Leica III εξοπλισμένες με φιλμ AGFA 24×36, 125 ASA (ISO), ασπρόμαυρο[4].

Έτσι, ένα θέμα μπορεί να καλυφθεί σε 72 φωτογραφίες εάν ο φωτογράφος χρησιμοποιεί δύο ταινίες των 36 εκθέσεων ή λιγότερες εάν χρησιμοποιεί φιλμ 24 ή 12 εκθέσεων.

Ακόμα κι αν τα καρέ είναι διαφορετικά, υπάρχουν ομοιότητες στις ταινίες που έχουν τόσες πολλές πιθανότητες να εντοπιστούν ενδείξεις. Ένα κοντινό πορτρέτο μπορεί να είναι ανεπαρκές για την αναγνώριση ενός στρατιώτη, ενώ ένα πορτρέτο πλήρους μήκους παρέχει πρόσθετες λεπτομέρειες.

Με δύο φωτογραφικά φιλμ, έχω πιθανώς καλύτερες πιθανότητες να αναγνωρίσω γεγονότα.

Όμως οι Γερμανοί ρεπόρτερ διέπονται ή πλαισιώνονται από οδηγίες γυρισμάτων που φρόντισε να γράψει το υπουργείο Προπαγάνδας, υπό τη διεύθυνση του Γιόζεφ Γκέμπελς.

Ο φωτογράφος ξέρει τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει αν θέλει οι εικόνες του να εμφανίζονται στον Τύπο. Μεταξύ αυτών των οδηγιών, ο φωτογράφος πρέπει να αποφεύγει τη φωτογράφιση των αρχιτεκτονικών στοιχείων καθώς και όλων των ενδείξεων που είναι πιθανό να ταυτοποιήσουν τις εικόνες.

Στόχος είναι ο έλεγχος της εικόνας του στρατού, αλλά και η δημιουργία φωτογραφιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν επανειλημμένα. Εάν εντοπιστούν πολύ εύκολα, το τμήμα χάνει τη δυνατότητα μεταγενέστερης επαναχρησιμοποίησης.

Μια εικόνα που αναπαριστά την τιμητική φρουρά μπροστά από το προεδρικό μέγαρο στην Αθήνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο μια φορά και για ένα μόνο μήνυμα. Αντίθετα, ένα κοντινό πλάνο ενός Γερμανού φρουρού, χωρίς στοιχεία φόντου, μπορεί να δημοσιευτεί επανειλημμένα για να απεικονίσει διάφορα θέματα.

Σημειώνουμε ωστόσο ότι οι δημοσιογράφοι δεν είναι πάντα πολύ υπάκουοι, η στρατιωτική εξουσία δεν τους ευχαριστεί. 

Η καλλιτεχνική τους ευαισθησία και η αναζήτησή τους για σύνθεση εικόνας μερικές φορές τους οδηγούν σε φωτογραφίες εκτός του πλαισίου που καθορίζουν οι αυστηροί στρατιωτικοί κανόνες: Έτσι, μια πινακίδα, μια χιλιομετρική ένδειξη, αλλά και η βλάστηση μερικές φορές έρχονται να αποκαλύψουν αυτό που μάταια προσπάθησε να κρύψει ο ρεπόρτερ.

Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα που βοηθούν στην αναγνώριση μιας αναφοράς:

Στην περίπτωση της Λέρου, το Ιταλικό Ναυτικό Νοσοκομείο (DAT 734 L09, reporter Ottahal, Karl[5]), το λιμάνι της Αγίας Μαρίνας (DAT 734 L13, reporter Ottahal, Karl) και το λιμάνι του Λακκίου (LWEK F6220 L33, Ottahal, Karl) είναι τα στοιχεία που καθιστούν δυνατό τον εντοπισμό των φωτογραφικών ρεπορτάζ. Το πορτρέτο του διοικητή (ταγματάρχη) φον Σάλντερν, διοικητή του ΙΙ./Συντάγματος Πεζικού 65, διακοσμημένο με τον Σταυρό Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού (Ritterkreuz) μας επιτρέπει να χρονολογήσουμε την αναφορά μετά την εισβολή στη Λέρο. Τέλος, ο διοικητής φον Σάλντερν που φωτογραφήθηκε οδηγώντας ένα αιχμαλωτισμένο αγγλικό τζιπ ήταν ο καθοριστικός παράγοντας. Το όνομα του αξιωματικού αναγραφόταν στη λαμαρίνα του οχήματος (LWEK F6230 L14, ρεπόρτερ Ottahal, Karl).

Ο εντοπισμός των γερμανικών δυνάμεων κατοχής στη Σάμο δεν ήταν τόσο απλός.

Η παρουσία του διοικητή φον Ζάλντερν κατέστησε δυνατό τον καθορισμό μιας ημερομηνίας και μιας μονάδας.

Η βιογραφία του αξιωματικού μπορεί να βοήθησε στον προσδιορισμό των τοποθεσιών του αρχηγείου του. Έμεινε να βρεθούν αρχαιολογικά «αγκίστρια» (εκκλησία, δημαρχείο, βίλες) ή στο ανάγλυφο του νησιού (βουνά, παραλίες). Η φωτογραφία LWEK F6229 L24 επέτρεψε δύο ταυτοποιήσεις, αυτή της φορτηγίδας του γερμανικού ναυτικού σε πρώτο πλάνο, στην οποία σημειώνουμε έναν αριθμό.

Χάρη στα δεδομένα που εντοπίστηκαν στο διαδίκτυο, γρήγορα κατάλαβα ότι αυτή η φορτηγίδα είχε χρησιμοποιηθεί στη Σάμο. Τέλος, στην ίδια φωτογραφία, η κορυφή του βουνού μου επέτρεψε να αναγνωρίσω το λιμάνι του Καρλοβασίου, που βρίσκεται στα βορειοδυτικά του νησιού της Σάμου.

Στα ψηφιακά αρχεία του ECPAD μπορεί κανείς να βρει φωτογραφίες εξαιρετικής ευκρίνειας και ευκρίνειας, μεταξύ των οποίων χιλιάδες αδημοσίευτες ή ποτέ δεν έχουν δει εδώ και 80 χρόνια. Πώς νιώθεις όταν βλέπεις για πρώτη φορά, μετά από τόσα χρόνια, μια τέτοια φωτογραφία;

Με το γερμανικό ταμείο, καλό είναι να κάνετε μια απόσταση με τον αισθητικό χαρακτήρα των φωτογραφιών. Αυτό το «παράθυρο» επέτρεψε τότε και δυστυχώς ακόμα και σήμερα, να αποπλανηθεί ένα συγκεκριμένο κοινό μεταφέροντας ένα πολιτικό μήνυμα.

Από την άλλη πλευρά, η αναγνώριση ενός τόπου ή/και μιας μάχης παραμένει μια ικανοποίηση που πρέπει να γίνει γνωστή. Μερικές φορές μια εικόνα μπορεί να είναι ένα μοναδικό στοιχείο ενός τόπου που καταστρέφεται από μάχες. Αυτή είναι η περίπτωση μιας φωτογραφίας του Αββαείου του Cassino , που προσδιορίζεται σε ένα γενικό έργο για την ιταλική εκστρατεία. Ακόμα κι αν το αβαείο έχει ξαναχτιστεί από τότε, τίποτα δεν μπορεί να το κάνει τόσο όμορφο όσο πριν από τις μάχες (LFT2 F1501 L04, ρεπόρτερ Lützow).

Τι σας ικανοποιεί ως ερευνητή και ιστορικό;

Χωρίς να είμαι κανένας από αυτούς, μου αρέσει να δουλεύω σε επαφή με ιστορικούς.

Παρά τις γνώσεις τους, δεν έχουν τα κλειδιά για να λύσουν όλους τους γρίφους. Δουλεύοντας μαζί ανακαλύπτουμε περισσότερα.

Το γερμανικό αρχείο είναι το καλύτερο παράδειγμα για να καταδείξει ότι η συνεργασία είναι πολύ πιο ωφέλιμη και πιο καρποφόρα από την εργασία μόνος.

Η συμμετοχική ευρετηρίαση είναι το μέλλον και το κλειδί για καλύτερη και ταχύτερη ευρετηρίαση.

Η  ικανοποίηση που προσφέρει η εργασία μου, παραμένει καθοριστικός παράγοντας στην καθημερινή μου ζωή.

Το να φωτίζεις την εξέλιξη μιας μάχης με πλάνα που δεν έχουν ξαναδεί είναι άλλο. Η γνώση ότι μια ανακάλυψη μπορεί να ενδιαφέρει έναν ερευνητή ή έναν ιστορικό πρέπει να παραμείνει κεντρικός στόχος στις αποστολές δημόσιας υπηρεσίας.

Τελικά, γιατί είναι τόσο σημαντική η ιστορία και τι μπορούμε να μάθουμε από το παρελθόν, ειδικά από τα αρχεία του ECPAD;

Η ιστορία και οι εικόνες είναι σημαντικές αν ξέρουμε πώς να τις αποκρυπτογραφήσουμε. Η σημασία των κοινωνικών δικτύων, μας δείχνει σε καθημερινή βάση πόσο μια εικόνα με κακή λεζάντα ή απομονωμένη από την αρχική της λεζάντα, μπορεί να αποκτήσει άλλο νόημα ή ακόμα και το ακριβώς αντίθετο.

[1] https://imagesdefense.gouv.fr/

[2] https://imagesdefense.gouv.fr/fr/catalogsearch/result/index/?avec_visuel=1&periode_filter=705&q=Gr%C3%A8ce&type_filter=694

[3] Το SPCA είναι ένα από τα προηγούμενα ονόματα του Ecpad.

[4] Κάθε φωτογραφικό κουτί έχει έναν συγκεκριμένο φακό, που επιτρέπει στον ρεπόρτερ να πλησιάσει ή να απομακρυνθεί περισσότερο από το θέμα. Έχοντας δύο κάμερες και δύο φακούς, ο ρεπόρτερ δεν χάνει χρόνο αλλάζοντας τους φακούς του και δεν εισάγει σκόνη που θα μπορούσε να τους καταστρέψει.

[5] Οι φωτογραφίες που αναφέρονται είναι ήδη δημοσιευμένες στην πλατφόρμα.